Cengiz Abazoğlu ile Röportaj

Huzuru aradığımı, huzura giden bir yolum olduğunu biliyorum ve kendi içsel yolculuğumda maddiyat olmadan, çıplak halimle mutlu olmayı öğreniyorum. Doğru ya da yanlış diye bir şey var mı, bilmiyorum. Zaten ikisi beraber bir
bütünlük halinde. İçimden gelen her şeyi yapmak ve mutlu olmak istiyorum. Tabii bazen sıkıştığın, strese girdiğin zamanlar oluyor. Olumlamalar yapıyorum kendime hemen... Etrafımdaki herkese bir şekilde sevgi vermek istiyorum.

13. İstanbul Moda Fuarı, geçen hafta Cengiz Abazoğlu’nun 2009-2010 Sonbahar/Kış koleksiyonunu tanıttığı defileyle açıldı. CNR’daki defilede birçok başarılı manken podyuma çıktı. Ama o göz kamaştırıcı kalabalığa rağmen tüm dikkatler Tuğçe Kazaz’ın üzerindeydi... Birkaç aydır ıstanbul’da olan ve Yunan eşi Yorgo Seitaridis’ten boşanacağı konuşulan Kazaz, defile öncesi ve sonrasında basın mensupları tarafından ablukaya alındı. Kazaz, her ne kadar konuşma taraftarı olmasa da, Kelebek’in sorularını yanıtsız bırakmadı.

Cengiz Abazoğlu’nun Paris şovunun hemen ertesinde, ıstanbul’daki defilesindesiniz. Öncelikle soralım: Koleksiyonu nasıl buldunuz?
- Gayet güzel, gayet seksi ve dişi... Bu şeyleri günlük hayatta, vapura binerken giymek mümkün değil tabii... Ama ben böyle işlerin içinde kendimi başka dünyalara taşıyorum. Çıplakken de kendine güvenmeyi bilmen lazım. Ama saç, makyaj, elbise ve yürümek derken, iş değişiyor. Hani çocukken annelerimizin elbisesini giyip havalara girerdik ya, ben podyuma çıktığımda birazcık öyle hissediyorum. Podyum benim oyun oynama alanım.
Cengiz Abazoğlu’nun sizde nasıl bir yeri var?
- Ben 2001 yılından beri Cengiz’le çalışıyorum. Bu süre kimine göre çok uzun, kimine göre belki çok kısadır. Sonuçta zaman göreceli bir kavram... Neyse... Sekiz senedir bir şekilde yol arkadaşlığı yapıyoruz işte... Cengiz Abazoğlu, Türkiye’nin başarılı modacılarından ve yetenekli insanlarından biri. Normalde insanlar hakkında iyi ya da kötü konuşmayı sevmem. Ama Cengiz’in kıyafetlerini giydiğimde kendimi iyi hissediyorum.

HAYIR DEMEYİ BİLMEK LAZIM

Artık eskisinden çok daha nadir rastlıyoruz size podyumlarda... Neden? Yavaş yavaş mankenliği bırakmayı mı düşünüyorsunuz yoksa?
- Hayır, özel bir sebebi yok bunun... Hayrıma öyle oluyormuş demek ki, öyle devam ediyor. Aklıma yatan ve hoşlandığım işleri kabul ediyorum hâlâ...
Belki de çok seçici davranıyorsunuz.
- Bazen “Hayır” demeyi bilmek lazım bence... Her şeyi içimden geldiği için yaptım şu ana kadar. ıçimdeki sesi dinliyorum. O ses “Yap” derse de yapıyorum.
Arkanızdan yeni modeller geliyor. Onları nasıl değerlendiriyorsunuz?
- Müthiş hoşuma gidiyor. Tempo’nun kapağında “yeni modeller” diye bir konu vardı bu ay... Önce tabii “hop” diye ego giriyor devreye. Ama sonra bastırıyorum o egoyu... Arkamızdan yeni ve başarılı insanlar elbette gelecek. Onları kendilerine has bakışları, duruşları ve dövmeleri ile görmek çok hoşuma gidiyor. Başka bir tavır getirecekler podyumlara...
Eskiden dövme ve piercing podyumda pek makbul sayılmıyordu, sorun olarak görülüyordu. Ama sanırım bunlar sorun olmaktan çıktı artık...
- Her şey değişiyor. Ona bakarsanız insanlar eskiden toplantılara da hesap makinesiyle giderlerdi. Her şey akışında güzel. Dövme, tarihi binlerce yıl öncesine dayanan bir süs sanatı ve felsefesi var. Ben çok seviyorum. Olsun da zaten. Her şey olduğu gibi güzel, her şey herkesin hayrına... Geldiği gibi kabul etmek lazım hayatı.

KENDİ KADERİMİ KENDİM YAZARIM
Kaderci misinizdir?
- Kendi kaderimi kendim yarattığıma inanırım. Bu da bir teslimiyet aslında... Ne düşündüğümüz çok önemli. Çünkü düşünce harekete geçirir. Her şey olduğu gibi güzel. Tüm gelişi ve akışı kabul ediyor, bunun için şükrediyorum.
Kullanmaktan çekindiğiniz kelimeler var mı?
- “ılk”, “en” ve “daha” kelimelerini kullanmaktan nefret ediyorum ve hayatımdan çıkarmaya çalışıyorum. Çok gereksizler çünkü... Yarış atı durumuna sokuyor insanları. Düşünsenize bir, böyle dertlerimiz hiç olmasa hayatta... “Ben senden daha iyiyim”, “Ben en iyisi olayım” ya da “Ben ilk olayım” gibi cümleler bana sıkıntı veriyor. Yarışta hissediyorum o zaman kendimi... Herkes yaratılmış, kimsenin kimseyi yargılamasına gerek yok.
Yaptıklarınızdan pişmanlık duyduğunuz zamanlar oluyor mu?
- Her yaptığım şey için önce kendi onayımı alırım. Daha doğrusu kendi onayımı sadece kendimden alırım. Ben kendi kendime yeterim çünkü... Sevgiyim her şeyden önce ve insanlara sevgi veriyorum. Bu yüzden de kimseyi yargılamıyorum. Yargılamamaya gayret gösteriyorum.

HERKESE SEVGİ VERMEK İSTİYORUM

Sözleriniz, içsel yolculuğunuzda uzun bir yol kat ettiğinizi gösteriyor.
- Ne kadar yol kat ettiğimi bilemem... Huzuru aradığımı, huzura giden bir yolum olduğunu biliyorum ve kendi içsel yolculuğumda maddiyat olmadan, çıplak halimle mutlu olmayı öğreniyorum. Doğru ya da yanlış diye bir şey var mı, bilmiyorum. Zaten ikisi beraber bir bütünlük halinde.
“Beni rahat bırakın” dediğiniz oluyor mu zaman zaman?
- O durumlarda kendi kendimin rahatını sağlıyorum. Buraya sadece işimi yapmak için geliyorum. Bir bakıyorum backstage’de sizler varsınız. Buradaki yorumlarım sizler aracılığıyla binlerce insana ulaşacak. Bu aralar fark ediyorum ki, insanlar bir şekilde benim hayatımı merak ediyorlar. Benim zaten bir duruşum var, ben böyle yaşıyorum. ıçimden gelen her şeyi yapmak ve mutlu olmak istiyorum. Tabii bazen sıkıştığın, strese girdiğin zamanlar oluyor. Olumlamalar yapıyorum kendime hemen... Mesela ben meşhur olmadan önce de bir bütündüm aslında. Bir şekilde hayatta rahatımı buluyorum. Ben, etrafımdaki herkese bir şekilde sevgi vermek istiyorum.
Son bir soru... Türkiye’de geçirdiğiniz günlerde rol aldığınız “Cin Geçidi” filmi yakında vizyona girecek, heyecanlı mısınız?
- Evet... Film 13 Mart’ta vizyona giriyor. Bakalım, hayırlısı olsun... Bugüne kadar “Kampusistan” adında bir dizide ve Yunanistan’da da bir sinema filmi ile bir televizyon filminde rol almıştım. Bu benim dördüncü işim. Yunanistan’da üç sene boyunca aldığım oyunculuk eğitiminin avantajlarını gördüm.

HER ŞEY BENİM HAYRIMA

Kendinizle barışık mısınız?
- Olmadığım ve dolayısıyla korktuğum zamanlar oluyor. Acaba da deniyor tabii, denmez mi? Ama onun cevabı şu sözde ve inanışta yatıyor: “Olan her şey benim en yüce hayrımadır”... Yanılabilme korkusu yaşıyorsun. Diyorum ya, seninle otururken bile başıma gelen her deneyimin hayrıma olduğuna inanıyorum.
Doğu felsefeleriyle mi uğraşıyorsunuz?
- Tabii ki okuyorum, bunlar kendiliğinden pat diye ortaya çıkmıyor. Okuduğum, gördüğüm ve yaşadıklarımın birikimidir hepsi. Zaten kitaplar tek bir şeyden bahsediyor; o da sevgi... Ben kendini anlamaya çalışan biriyim.

Garry Kasparov ile Röportaj

Kasparov'la Yıldırım Röportaj: Linares, Leko ve püf noktaları. Dünyanın #1 oyuncusu amatör satranççıların sorularını cevaplıyor .

Satranca yeni başlayanlar hangi açılışları oynamalı ve na kadar farklı açılış öğrenmeliler?
Başlangıç seviyesinde açılışlar o kadar da önemli değildir. Önemli olan sık ve kendi seviyenizdeki rakiplerle oynamaktır. Daha çok taktik oyun ve oyunsonları üzerine eğilmeli. KCU 'yu (Kasparov Chess University) deneyin ve bol bol pratik yapın.

Size göre Leko, oyununu bir gün dünya şampiyonluğu maçında oynayabilecek kadar geliştirebilir mi?
Gerçekten çok çaba gösteriyor bu da o nun için iyi bir artı. Tüm gücüyle sınırlarını zorluyor. Linares'de iyi mücadele etti. Bu sefer farklıydı. 2000 ile 99'un aksine kazanç için çok savaştı ve mücadeleci konumlar yarattı. Bununla beraber, oyunları çok zorladığı için daha kötü sonuçlar elde etti.

Bu belki de Bareev'in "barışçı satranç" hakkındaki düşüncelerine dolaylı bir cevaptır. Bir kez o şekilde oynamaya başladığınız zaman normal satranca dönmeniz güçleşmektedir. Linares'de Leko'yu izleyebildim, pek de memnun değildi. Karpov'la olan zaman sıkışmasından sonra gördüm. Başta o nun için kazançtı zaman kontrolünden sonra ise berabere idi. Yüz rengi, ceketi gibi açık sarıya döndü. O an Leko'yu hislerini dışarı vururken gördüğüm ilk andı. Leko iyimser ve cana yakın biri. Satranç tahtası başında paranoyaya ve öyle karanlık düşüncelere sahip değil.

Sanırım tüm olay çevreyle ilgiliydi. Satranç dünyasının istediği gibi oynadı. Ama herkesin kendine has bir karakteri vardır ve o nun karakteri de böyle. Ama bir an kendi metodları o­na yetersiz geldi. o na mükemmel başarıyı getirmedi. Stili o nu tepeye taşıdı ama ya devamı? Las Vegas 1999'dan sonra değişmeye çalışıyordu ama şimdi oynadığı yeni satranç problem çıkartıyor. FIDE şampiyonasında Khalifman'a kaybetti. ikili maçta Kramnik'e yenildi (Tabii ki Kramnik daha kuvvetli bir oyuncu ama bir noktada skor eşitti.). Wijk aan Zee'de o kadar da çaba göstermiyordu, ama Linares'de gerçekten azimliydi.

Karpov

(29.Vf1!! Kimse Leko'dan böyle bir hamle beklemiyordu. 29.Fe3 Vd3 30.Kec5 Khd8 31. Kc7 Kd7 32.f4 Vb5 33.fg hg 34.Kd7 Vd7 35.f4 an fazla berabere olurdu.)

Vladimir Kramnik'le rövanş maçınızda neyi farklı yapacaksınız?
Kazanacağım!

Okumam gereken en önemli 3 kitap hangileridir? (Daha yeni 1697 gibi bir rating çıkardım ve sadece 8 turnuva oyunu oynadım.)
Bugünde hala okumamız yararlı olan eski ustaların yazdığı kitaplar hangileridir?

Leko
Bu konuda yeni bir şeyler söyleyebileceğimi zannetmiyorum; iyi kitaplar hala en iyi olmaya devam ediyor. David Bronstein'in Zürih 1953'ü, Paul Keres 1948, Alexander Alekhine'in New york 1924'ü, Bobby Fischer'in "My 60 Memorable Games"i gibi...

Fantastik mücadeleci satrancınızdan dolayı tebrikler. Son turda Grischuk'a karşı galibiyetinizde hangi hamlede mata giden planı tasarladınız. Pek çok oyunda "!!" alan hamleler görüyoruz ama burada durum farklıydı. Sanki rakibiniz kendi oyununu kurabilir gibi gözüküyordu ama aslında daha yüksek bir planın kontrolü altına girmişti.
Bunun kısa cevabı şu ki; oyunun sonlarında Grishchuk matı görmedi. Uzun bir turnuva sonucunda yorgundu. a7'nin boşta olduğunu görmeyerek Fe3'ü kaçırdı daha sonra da koordinasyonu sağlayamadı. Buna rağmen berabereye çok yakındı. Sonra 27... Kb7 oynadı ki büyük olasılıkla oyundaki ilk hatasıydı. 28.g4'den sonra o nu yakaladım. Tamamen kayıp olmasa da çok zor bir vaziyete düşürdüm. Çok yorgundum ve yeterince konsantre olamamıştım. Sonra öteki oyunlara baktım ve gördüm ki bir mucize gerçekleşebilirdi! Shirov kazanıyordu. Leko berabere yapıyordu. Heyecanlandım.

Herkes bilir ki yorgunken özellikle de ters renkli fil finali oynarken kazanmak çok zordur. Ufak bir hata ve geriye hiç bir şey kalmaz. Daha sonra Fille bir saldırı imkanı farkettim. Analizi zor bir fikirdi. Bu tür konumları hesaplamak bilgisayarlar için kolay ama Kg7-Kg6'yı ve tüm matı görmek hiç de kolay değil. O devam yoluna girmeye karar verdim. Grishchuk Fb2'ye kadar tehlikeyi sezmedi. Şf7'den sonra memnun gözüktü ama sonra Şahın kaçacak bir yeri olmayıp benim mat ettiğimi gördü. Sonuç olarak 41.b5 oynadığımda fikri gördüm 43.Kg5 oynamadan da her şeyi hesapladım.

41.b5 !	43.Kg5
Grishchuk
Kasparov

Terk.

Tülin Şahin ile Röportaj

3 Ekim tarihli Milliyet Cafe ekinde THY (Tülin Hep Yollarda) Tülin başlıklı ropörtaj yeraldı. Tülin, ropörtajda son İtalya seyahatinden de bahsediyor. Zevkle okuduğumuz bir ropörtaj olmuş.

Can İkinci ile Röportaj

Biz herkesin markasıyız, fiyatlarımız piyasanın altında

Eren Güler / hurriyet.com.tr

Türkiye'de kahve kültürü son yıllarda hızla gelişiyor. Eskiden Amerikan filmlerinden aşina olduğumuz elinde kahvesiyle yollarda yürüyen insanlara artık daha fazla rastlar olduk. Arabasıyla giderken bir yandan kahve içen, elinde kocaman kahve bardaklarıyla birbirleriyle konuşa konuşa yürüyen, bir taraftan kahvesini içerken öte taraftan dizüstü bilgisayarını açıp kafelerde oturan insanların sayısı giderek artıyor. Peki Türkiye'de bu akımın en önemli aktörü kim diye sorarsanız, herhalde cevap tek olur... Starbucks... Dünya kahve devi Starbucks Türkiye'ye geleli 5 sene oldu. Al Shaya grubun lisansörlüğünde Türkiye'ye gelen Starbucks, aradan geçen 5 yılda hızla büyüdü ve yakında şube sayısını üç haneli rakamlara çıkartacak. Starbucks'ın pazardaki konumunu, hedeflerini ve kahveleriyle ilgili tüm bilinmeyenleri Starbucks Genel Müdürü Can İkinci ile konuştuk. Şirketin henüz 32 yaşındaki genel müdürünün ilginç kariyer hikayesi ile Starbucks'ın 2007 kahve elçisi Cihan Tufan'ın bizim için hazırladığı kahve tadım seansından deneyimleri de yine bu satırlarda bulabilirsiniz... 100'ÜNCÜ MAĞAZA GELİYOR -Kaç şubeye ulaştınız? Şu anda 99 tane mağazamız var. 100'üncü mağazayı ise 15 Nisan'da Antalya'da açacağız. Bunun bizim için önemi hem 100'üncü mağaza olması hem de Antalya pazarına ilk kez girecek olmamız... -Açılışa özel bir etkinlik düzenleyecek misiniz? Yeni bir şehire girerken özel birçok aktivite yapıyoruz. 14 Nisan'da gün boyunca mağazamız açık olacak ama satış yapmayacağız. Gelen herkese gün boyunca ikramda bulunup Starbucks'taki değişik ürünleri tanıtacağız. Sokaktan geçerken 'Aa burada Starbucks açılmış' diye girdiğiniz zaman biz size kahve çeşitlerimizden yiyeceklere ve Starbucks'ın felsefesine kadar birçok şeyi anlatacağız. Biz zaten her yeni girdiğimiz il için bu tanıtımı yapıyoruz. - Türkiye'de büyümeye devam edecek misiniz? 30 YAŞINDA GENEL MÜDÜR Can İkinci, Türkiye'deki Starbucks'ların başındaki isim. İki yıl önce bu göreve getirildiğinde sadece 30 yaşındaymış. Haliyle şimdi de 32. Yaptığımız görüşmede öğreniyorum ki bu göreve getirilmeden önce kahve pazarı ile ilgili bir tecrübesi de yokmuş. Türkiye'de 1998 yılında Boğaziçi Üniversitesi Makine Mühendisliği bölümünden mezun olduktan ABD'ye giden ve Colombia Üniversitesi'nde Endüstri Mühendisliği üzerine bir master yapan İkinci, kendisini Starbucks'ın tepesine getiren kariyer hikayesini anlattı... "Ben makine mühendisliğini geri dönsem yine yaparım. Çok severek okudum. Ama hiçbir zaman bu alanda uzmanlaşayım diye bir düşüncem olmadı. O mühendislik eğitimi bence çok sistematik bir düşünce tarzı ve analitik düşünme yetisi kazandırıyor. Ama ben mezun olduğumda işletme ile mühendislik arası bir hibrid oluşturabilir miyim diye baktım. Zaten mezun olur olmaz Colombia Üniversitesi'nde endüstri mühendisliği üzerine bir master yaptım ve işletmeye geçiş için iyi bir adımdı. Oradan mezun olduktan sonra ABD'de 3.5 yıl boyunca danışmanlık yaptım. Sonra Whorton School'da MBA yaptım. O sırada Mc Kinsey danışmanlık şirketi ile ilişkilerim başladı ve 2003'te orada çalışmaya başladım. Sonra biraz Avrupa'da deneyim elde etmek istedim ve Londra'ya transfer oldum . Orada üst düzey yöneticilere finans, strateji, pazarlama konularında danışmanlık verince bir anda önümdeki yelpaze açıldı." -Peki yolunuz Starbucks ile nasıl kesişti? "Londra'da çalışırken Al Shaya ailesi ile tanıştım. Bir iki görüşmeden sonra grubun Kuveyt'teki merkezinden en üst seviyede bazı yöneticilerle iş görüşmesi yapmamı teklif ettiler. 6 ay süren bir süreç sonunda da buranın başına getirildim. Baktığınızda Boğaziçi Makine'den kahve sektörüne uzanan böyle enteresan bir yol aldım. - Yeni ve bilmediğiniz bir sektör. Hiç korkmadınız mı? Hayır. Çünkü ben içeriğin öğrenilebileceğine inanıyorum. Mesela yarın bankacılık sektörüne girebilir miyim, belki girebilrm. Öyle bir niyetim yok ama ben bankacılıkta da ilaçta da gıda da danışmanlık yaptım. Orada şunu öğreniyorsunuz: Problemlere bakış açınnız ve yöneticilik becerileri önemli. İçeriği zaman içerisinde öğreniyorsunuz... Biz büyümeye devam edeceğiz ve geçmişteki grafiğimiz sürecek. Ama size 'bu sene şu kadar büyüyeceğiz' diyebilmem çok fazla mümkün değil. Çünkü büyümeyi etkileyen birçok faktör var. Tabii ki bizim genel olarak planlarımız var ama bunu makroekonomik koşullar da etkileyebiliyor, emlak piyasasındaki koşullar da... Çok fazla faktör ve biz de sürekli olarak planlarımızı revize edip önümüze bakıyoruz. 2006'da 29, 2007'de 30 mağaza açtık. Bu sene de bunun biraz altında olabilir, biraz üstünde olabilir... Her sene aşağı yukarı bu rakamlarda büyüyeceğiz... -Kaç ilde varsınız? Antalya ile birlikte 8 ilde olacağız. İstanbul, Ankara,İzmir zaten en büyük pazarlarımız. Bunun yanında Bursa'da varız, geçtiğimiz ay İzmit'e açtık, Balıkesir'de hem şehirde hem yol üzerinde mağazalarımız var. Ayrıca İzmir-Bodrum yolunda Söke'de de mağazamız bulunuyor. - Özel olarak önem vereceğiniz bir bölge var mı? Bizim büyümemiz geçmişte olduğu gibi gelecekte deİstanbul ağırlıklı olmaya devam edecek. Diğer bölgelerde de büyüyeceğiz ama İstanbul'da çok fırsat olduğunu düşünüyoruz. İstanbul çok hızlı gelişiyor ve burada kuvvetli olarak büyüyeceğiz. Fakat coğrafi olarak başka illerde de genişlemeye devam edeceğiz... -Mesela Doğu'ya gidecek misiniz? Gideceğiz tabii ki. Ama hani bunun için şu yıl olacak diyemem. Sadece bu yıl olmadığını söyleyebilirim... KISA VADELİ DÜŞÜNMÜYORUZ Son dönemde piyasalarda yaşanan sıkıntı malum. Bir taraftan ABD ekonomisi küçülecek mi tartışmaları, diğer taraftan yine bu ülke kaynaklı mortgage krizin diğer ülkelere de yayılan etkileri... Türkiye'nin bir de bunların üzerine siyasi riskleri ve giderek ısınan politik ortamı var. Bu durum grubun büyüme planlarını etkiler mi? Can İkinci, bu soruya net bir yanıt veriyor. "Kesinlikle etkilemiyor. Çünkü biz günlük kararlar verip kısa vadeli düşünen bir yatırımcı değiliz. Al Shaya Türkiye'ye uzun vadeli yatırım yapmaya geldi. Hatta onların yatırım yapmaya karar verdiği zaman sene 2002 idi ve Türkiye daha 2001 yılındaki krizden yeni çıkmaya çalışıyordu. Nereye gidileceği belli olmayan belirsiz bir yıldı. Ama Al Shaya Türkiye'ye çok inandığı ve güvendiği için bu yatırımı yaptı. 2008'de bir türbülans olabilir fakat çok büyük bir hareket beklemiyoruz. Ne olursa olsun grup Türkiye'ye uzun vadeli yatırım için geldi ve bu ülkeye çok güveniyor. ÜÇ BÖLGEDE TOPLANIYOR, AMSTERDAM'DA KAVRULUYOR, TÜRKİYE'DE İÇİLİYOR -Starbucks'ta satılan kahveler Türkiye'ye nasıl geliyor? Şimdi bizim Lozan'da bir satınalma merkezimiz var. Buradan tüm dünyadaki Starbuckslar'ın satın alması yapılıyor. Buradaki ekip günde neredeyse 500 tane tadım yapıyor. Gelen örnekleri tadıyorlar, yılın 250-300 günü seyahat edip çiftliklere gidiyorlar, oradaki çiftçilerle konuşuyorlar. Geliri çiftçilere eşit dağıtıp dağıtmadıklarından erozyona kadar bir çok faktöre bakıp, satın alma kararı veriyorlar. Satın alma anlaşması yapıldıktan sonra çiftliklerden direk olarak kavurma tesislerine yollanıyor. Bu tesislerden dünyada dört tane var. Üçü ABD'de, biri ise Amsterdam'da. Türkiye'deki kahve kavrulduktan sonra 1 kiloluk paketler halinde Amsterdam'daki tesisten geliyor. - Kahveler kaç farklı ülkeden geliyor? Üç bölgemiz var ama ülke sayısı çok net değil. Şimdi bakın, bizim blend (karma) kahvelerimiz var. Mesela bir house blend. Bunun içinde Kolombiya da olabilir Kosta Rika da olabilir. Latin Amerika kahvelerinin bir karması bu. Fakat bazı blendlerde oranlar değişebiliyor. Ve bu oranlar da değişirken, 'hadi bu ülkeden yüzde 5 koyalım, hadi şu ülkeyi çıkaralım' gibi durumlar oluyor. Çünkü o senenin iklimi, toprak koşulları ve kahve verimine göre blendlerden maksimum kaliteyi alabilmek için reçete değişebiliyor. Bu sene işte Latin Amerika'dan belki 6 ülkeden alınmıştır ama seneye bu rakam 8 olabilir. -Dolayısıyla bölgelerin ağırlıkları da değişebiliyor... Kesinlikle öyle. Rekolteler ve politik durum ile lojistik çok önemli. Mesela bizim en az kahve aldığımız yer Afrika. Ama bu Afrika'nın yeterince kapasitesi olmadığından veya kahvesinin kötü olmasından değil. Şeffaf yollarla Starbucks'ın sosyal sorumluluk standartlarını tatmin eden yollarla alabildiğimiz kahve sınırlı. Lojistiği de daha zor. O yüzden mesela Afrika hızlı büyümesine karşın Latin Amerika ile karşılaştırılamıyor bile. - En çok hangi kahve çeşidi tercih ediliyor? En çok espresso bazlı içecekler tercih ediliyor. Cafe latte, americano veya kapuçino. Zaten dünya genelinde de tercihler bu yönde. Dünyanın neresine giderseniz gidin en popüler içecekler bizdeki gibi latte, kapuçino veya americano gibi içeceklerdir. KAHVELER DÖRT FARKLI ŞEKİLDE DEMLENİYOR KAHVEYİ HÖPÜRDETEREK İÇİN Starbucks Genel Müdürü Can İkinci ile röportaja başlamadan önce Starbucks'ın 2007 kahve elçisi olan Cihan Tufan bize kahve tadımı yaptırdı ve kahve içimi ile ilgili bazı bilgiler verdi. Burada en çok dikkatimi çeken, kahvenin ilk yudumunun höpürdeterek içileceği.. Evet, yanlış okumadınız, ilk yudumu alırken, kahveyi iyice bir höpürtdetin. Ben babama kızardım böyle yaptığı için ama meğer bir bildiği varmış. Höpürtedeterek içince kahve dilin farklı bölümlerine yayılıyor ve içenin tadı daha iyi hissetmesini sağlıyor. Ama sadece ilk yudumda höpürdetmek yeterli... Starbucks'a dünyanın üç farklı bölgesinden gelen kahvelerin de birbirinden tat ve koku olarak önemli farkları var. Kahveler yetiştikleri bölgelere göre farklı tatlara sahip oluyor. Kimisi buruk, kimisi hafif, kimisi daha sert... Kokuları da öyle. Bazılarında isli ve volkanik kokular var, bazıları limon gibi kokuyor, kimisinde portakal çiçeği esintileri hissediliyor. Kahvelerin yanında yenen yiyecekler de farklı. Her kahve için önerilen bazı yiyecekler var. Mesela bazı kahvelerle tuzlu yiyecekler, bazıları ile tatlı yiyecekler daha iyi gidiyor. Neyseki Starbucks çalışanları bu konuda uzman. Sipariş ettiğiniz kahvenin yanında neyin iyi gideceğini sorduğunuzda size hemen yardımcı oluyorlar. Ben tadım sırasında Kenya kahvesi ile limonlu turta yedim ki, bence çok iyiydi. Sumatra kahvesi ile de kaşarlı kruasan iyi gidermiş, onu da denedik. Dediğim gibi, her kahve ile her yiyecek aynı tadı vermiyor. Başlarda yardım almakta yarar var... Starbucks'taki kahveler dünyanın üç ayrı bölgesinden geliyor ve farklı farklı kavrularak değişik tatlarla tüketiciye buluşuyor. Kavrulduktan sonra bir de demleme aşaması var. Starbucks, dört farklı demleme metodu kullanıyor... "Bizde kahveyi demlemenin dört tane yolu var. Bir tanesi espresso. Çok yüksek su buharı basıncı ile sıkışmış kahveyi bardağa çekiyoruz. İkincisi filtre kahve. İşte mesela günün kahvesi olarak satılan kahveler bu yöntemle hazırlanıyor. Evlerdeki gibi, filtre kağıdından geçiyor. Üçüncüsü french press, dördüncüsü de Türk kahvesi..." STARBUCKS PAHALI MI? - Fiyat seviyenizi nasıl buluyorsunuz? "Biz Starbucks olarak belli bir gelir grubuna, belli bir kategoriye veya segmente hitap etmeye çalışmıyoruz. Herkesin markası olmaya çalışıyoruz. Amacımız da bu çizgiyi muhafaza ederek, 'ulaşılabilir lüks' olmak... Yani herkesin, her gelir seviyesindeki insanların içeri girip kendine göre birşeyler bulabilecekleri bir marka olmak istiyoruz. Bu çerçevede baktığınız zaman fiyatı son derece uygun olan ürünlerimiz de var, içine koyduğunuz malzemeye göre daha yüksek ürünler de var... Mesela günün kahvesi diye bir hizmetimiz var. Bu bizde çok popüler. Özellikle farklı tatlar denemek isteyenler çok fazla tercih ediyor. Fiyatı da diğerlerine göre daha uygun... Biz fiyatlarımızın pahalı olmadığını düşünüyoruz. Çünkü Türkiye'deki diğer rakamlara bakın, bir de Starbucks'un espressosuna bakın, zaten resim orada ortaya çıkıyor. Starbucks piyasanın üzerinde değil, tam tersine altında... Fakat tabii yabancı bir marka olduğunuz zaman ve o markayı tanıyıp sık sık gitmiyorsanız burası pahalıdır gibi bir algılama da oluyor." - Var mı öyle bir algılama? Evet var ve biz hep onu kırmaya çalışıyoruz. Çünkü gerçekten bire bir karşılaştırdığınza biz büyük bir çoğunluğun altındayız." -Peki bu algıyı kırmak için özel bir çalışmanız var mı? Yok, biz herhangi bir şekilde reklam veya promosyon yapmıyoruz. O yüzden mümkün olduğunca ağızdan ağıza pazarlamaya inanıyoruz. Mesela siz eğer günün kahvesinin çok makul bir fiyat olduğunu düşünüyorsanız ve bunu 5 kişiye söyleseniz bu bizim için yeterli. Biz tamamen mağazalarımızın içerisinde verdiğimiz hizmete ve güleryüze odaklanıyoruz... -Türkiye'deki fiyatları dünya ile karşılaştırırsanız... Avrupa'daki fiyatların kesinlikle altındayız. Bugünün kurları ile baktığınızda da altındayız. Amerika ile bakarsanız ise çok değişiyor. Çünkü mesela New York'taki fiyat ile başka şehirlerdeki fiyat birbirinden çok farklı. -Türkiye'deki şubelerde fiyat farkı var mı? Hayır, bizde fiyatlar tüm şubelerde aynı. -En çok hangi şubeniz iş yapıyor? Bu çok mevsimsel. Bugün hava kapalı, liste hemen değişecek. Çok kalabalık olan caddeler var. Bunlar iyi iş yapıyor. Mesela Bağdat Caddesi, İstiklal Caddesi veya bazı alışveriş merkezindekiler... Ama bunların arasından bizim bir numaramız şudur diyemiyoruz. Mesela bugün hava güzel olsaydı Bebek'teki mağazanın çok farklı bir rakamı olurdu... - Hiç şube kapattınız mı? Bir tane oldu. Maslak'taki şube. Boyner vardı orada ve biz onların alt kiracısıydık. Boyner İstinye Park'a taşındı, bizim de mal sahibi ile bir sözleşmemiz olmadığı için otomatikman sözleşme bitti. Arada mal sahibi ile görüştük, anlaşmaya çalıştık, ama olmadı... BİZDE TÜRK KAHVESİ DE VAR Starbucks'ın Türkiye'de satışa sunduğu kahve çeşitleri arasında bir tanesi var ki, başka hiçbir ülkede satılmıyor... Bildiniz, Türk kahvesi. Ama Starbucks'taki bizim bildiğimize göre biraz daha farklı. Peki Starbucks'larda Türk kahvesine ilgi nasıl? Cevabı Can İkinci veriyor... "Birçok kişi burada Türk kahvesinin satıldığını bilmiyor, hatta olmadığını varsayıyor... Aslında dünyada hiçbir yerde yok, sadece Türkiye'de var... Deneyenler oldukça beğeniyor, bazılarına farklı geliyor. Çünkü bizim kahvelerimiz diğerlerine göre daha çok kavrulmuştur ve daha farklı bir tadı var. Bizim damağımız daha az kavrulmuş tatlara alışık. Biz Starbucks'un değişik harmanlarından Türk kahvesine en uygun olduğunu düşündüğümüz bir karışım yarattık. Çok beğeniliyor ama dediğim gibi birçok kişi bilmediği için satışlarımız arasındaki oranı çok düşük. - Türk kahvesini yurtdışındaki mağazalarınızda da görebilecek miyiz? "Böyle bir isteğimiz var ve bunu sürekli olarak belirtiyoruz. Ama takdir edersiniz ki şu anda Starbucks 44 ülkede faaliyet gösteriyor ve her ülkenin bir isteği var. Bir ülke 'ben hurmalı frapiçino yapmak istiyorum' diyor, bir ülke 'ben yeşil çaylı birşeyler yapmak istiyorum' diyor... Bu sefer bizim Türk kahvemiz de onlarla birlikte uluslararası alana yayılmakta zorluk çekiyor. Ama Türk kahvesinin yurtdışında da satılması konusunda bizim taleplerimize 'hayır olmaz' da demiyorlar... Düzenli olarak görüşüyoruz bu konuda. İSTERSENİZ UYUYUN, İSTERSENİZ AKŞAMA KADAR OTURUN - Müşteriler Starbucks'ta en çok neden memnunlar? "Biz buna üçüncü adres diyoruz. Burası sizin eviniz değil, işyeriniz değil, üçüncü adresiniz. Siz şimdi bugün görüşmemizden sonra akşama kadar burada otursanız, uyusanız, kitap okusanız, kimse gelip de size 'birşey alır mısınız, yeni birşey ister misiniz' diye sormaz... O yüzden bizim en beğeni aldığımız konu bu rahatlığı sunmamız. Hani burası sizin eviniz gibi, istediğiniz gibi kullanın. Tek kuralımız var: Başka misafirleri rahatsız edici davranışlarda bulunmayın. Bu tip davranışlar olursa onları engelliyoruz, başka hiçbir şeye karışmıyoruz. Ve bu ortamı sunabildiğimiz için müthiş bir beğeni alıyoruz. En çok şikayet aldığımız konuya gelince... Şimdi bizim her mağazada misafir görüş formlarımız var. Bu görüş formlarını doldururup kutuya atabilirsiniz, internetten şikayetlerinizi dile getirebilirsiniz veya merkezi telefon sistemimizi kullanabilirsiniz. Bize bu yollardan ayda 1000'in üzerinde şikayet ulaşıyor. En çok aldığımız görüşler, 'niçin şurada Starbucks yok?' şeklinde... Bazen bana diyorlar, 'Bağdat Caddesi'nde niye 5 tane Starbucks var, her yer Starbucks doldu' ama size anlatamam kaç kişiden 'yakın bir yere Starbucks açın' talebi geldiğini... Bunun haricinde öne çıkan herhangi bir şikayet yok. Ama biz gelen her türlü şikayeti değerlendirmeye alıyoruz. Olumsuz görüşlerin yüzde 95'in üzerinde geri dönüldüğünün raporu geliyor bana.. BURASI STARBUCKS, BURADA HİYERARŞİ YOK -Nasıl kahve uzmanı olunuyor? Çok detaylı yazılı bir sınav var ve tadım seansını da geçmeleri gerekiyor. Ama öncelikle bizde çalışıyor olmaları gerekiyor. Dışarıdan kahve uzmanı şimdilik almıyoruz. Kahve uzmanlığı bir statü ama organizasyonda daha üst seviyede olduğu anlamına gelmiyor. Sadece bu konuda bilgili olduğunu ispatlıyor. Kahve uzmanı olan arkadaşımızla bir barista arasında fark yok. Zaten bizim mağazalarımızda hiçbir zaman hiyerarşi yoktur. Yani mağaza müdürü var dedim ama şu anda gidip baksanız kim müdür anlayamazsınız. - Bu tüm dünyada da böyle mi? Bu genel bir şirket politikası. Hiçbir hiyerarşi olmayan, herkesin birbiriyle rahatlıkla konuştuğu, demokratik bir şirketiz. Yani bir mağazada çöpü çıkaran, ya da masanızı temizleyen personel mağaza müdürü de olabilir barista da olabilir. - Starbucks'ta bayilik sistemi var mı? Hayır yok. Zaten Starbucks'ın dünya genelinde hiçbir mağazasında bayilik sistemi yok. Bu Starbucks'ın global stratejisine aykırı. Ayrıca biz Al Shaya olarak Starbucks'ın buradaki lisansörüyüz, yani biz de bayiyiz. Sadece bütün Türkiye, Ortadoğu ve Rusya için bayiyiz. Bizim bir alt bayi hakkımız da yok. BEĞENMEDİĞİNİZİ HEMEN DEĞİŞTİRİN - Müşteri geldi kahve aldı ve diyelim beğenmedi... Anında iade edebilir, hiçbir soru sorulmaz. Ne içmek istiyorsa hemen hazırlanır... Birçok kişi değiştirmekten çekinebiliyor, biz bunu da ortadan kaldırmak için mağazalarımıza beğenmediğiniz ürünleri hemen değiştirebileceğinize ilişkin yazılar koyduk... SİYAH ÖNLÜKLÜ BİRİSİNİ GÖRÜRSENİZ... -Türkiye'deki Starbucks'larda toplam kaç kişi çalışıyor? 1000 civarındayız. Bunların 930 kadarı mağazalarda, 70 kişi ise merkezde çalışıyor. Yani mağaza başına ortalama 9 kişi çalışıyor. - Bunların görev dağılımı nasıl? Her mağazada bir mağaza müdürü ve en az bir tane vardiye müdürü var. Bazılarında vardiye müdür yardımcıları da var. 9 kişilik tipik bir mağazaya bakarsanız, bir mağaza müdürü, iki ve ya üç tane vardiya müdürü, geri kalanı da barista (Starbucks'ta mağazalarda çalışanlara barista deniyor) arkadaşlarımızdır.... Ama seviyeden bağımsız olarak her birinin uzmanlık alanı vardır. Mesela bir kişi yiyecek içecek konusunda uzmandır, bir kişi bakım onarım uzmanıdır, bir kişi sosyal sorumluluk uzmanıdır... -Ayrıca kahve tadımcılar yok mu? Bizde herkes kahve tadımcıdr. O yüzden kahve tadımı yaptıran ve kahve sohbeti düzenleyen kişiler kahve uzmanı demek doğru değil. Herkes yapabilir. Kahve uzmanlığı bunun bir üst seviyesidir. Siyah önlüklü birisi görürseniz bilin ki o kahve uzmanıdır. BİZİM GİRDİĞİMİZ İLLERDE KAFE PATLAMASI YAŞANIYOR -Piyasaya devamlı yeni kahve zincirleri geliyor. Rekabet sertleşecek mi? "Kahve zincirleri markaları ne kadar çok gelirse bizim için de o kadar iyi olduğunu düşünüyoruz. Çünkü Türkiye'de kahve alışkanlığının değişmesi konusunda alınacak çok yol var. 5 sene önceyi düşünün... Kim elinde kağıt bardakla geziyordu ya da sıraya girip kahve alıyordu? Ya da 'hadi gel bir kahve içelim' diyordu? Şimdi sabah 7'de arabalar durup buradan kahve alıp öyle gidiyor. Bu alışkanlığı sadece Starbucks değiştirmiyor. O yüzden biz yeni zincirlerin gelmesini çok olumlu buluyoruz. Zaten Starbucks dünyada hangi pazara girerse girsin, önce deniyor ki 'eyvah dünya markası geldi, yerel rekabeti mahvedecek' fakat gerçekleşene bakarsanız, bir anda o bölgede herkes kafe açmaya başlar. Şimdi bizim yeni girdiğimiz illerde de bunu göreceksiniz. Çok ciddi bir kafe patlaması göreceksiniz. Yerel girişimcilere yeni fırsat kapıları açıyoruz. -Piyasaya yeni oyuncular gelir mi? Gelir herhalde... Gelmemesi için bir indikasyon yok... -Peki Al Shaya Starbucks'ın Türkiye performansından memnun mu? Memnun tabii ki. 2003'te ilk yatırımları yaparken beklentileri neydi bilmiyorum mevcut durumdan memnunlar. Hem Al Shaya, hem de Starbcuks Company çok memnun... İŞE GİRİŞ KRİTERİ GÜLERYÜZ - İşe alacağınız kişileri nasıl seçiyorsunuz? Tek ve en önemli kriterimiz güleryüz. Mezuniyet önemli değil. Yani güleyüzlü olsun, düzgün servis versin, bizi iyi temsil etsin... Bu kadar... Biz hiçbir ayırım yapmıyoruz. Tabii daha sonra o kişinin nasıl yükseleceğini belirleyen çok faktör var ama o tamamen objektif. İşte gösterdiği başarılar ve aldığı eğitimler. Her altı ayda bir performans değerlendirmesi yapılıyor... - Nasıl bir eğitim sürecinden geçiyorlar? İşe aldık diyelim.. Yeni açılacak bir mağaza için ise bir ay eğitim süreci oluyor. Bunun ilk 1 haftası sınıf eğitimi ile geçiyor. Starbucks nedir, felsefesi nedir, misafirlere nasıl yaklaşmalıyız ve kahve bilgisi gibi konularda eğitim veriyoruz. Sonra da üç hafta başka mağazada eğitim görüyor ve barista sertifikası kazanıyor. Açık olan bir mağazaya geliyorsa, yine önce bir sınıf eğitimi alıyor, arkasından çalışacağı mağazaya geliyor. Ancak eğitim orada bitmiyor. Eğitim bana kadar her seviyede çok yoğun bir şekilde devam ediyor. Bir barista, hijyen eğitiminden, yiyecek eğitimine kadar 1 yılda 5-6 kez eğitim alıyor. - Bir barista ne kadar zamanda müdür olabiliyor? Geçmişte yükselenlere bakarsak, üç senede yapanlar bile var, ama 6 senede de olabiliyor, bu süre çok değişir. Fakat şunun altını çizmeliyim, bizde herkesin önü çok açık. Zaten Starbucks'da bizim çalışanlara sunduğumuz en önemli ayrıştırıcı faktör bu. Gerçekten çok iyi bir kariyer yolu çiiyoruz, çok net kriterlerimiz var. Burası bir patron şirketi değil.. Herekese objektif olarak hem yolunu gösteriyoruz hem de başarılı olursa yükseltiyoruz. - Dışarıdan müdür transfer ediyor musunuz? Evet, o şekilde de yapıyoruz. Çünkü sadece içerden yetiştirmenin de bir şirket için sağlıklı olmadığını düşünüyoruz. Belli bir oranı yakalıyoruz genelde... -Çalışanların işten ayrılma oranı nedir? Tam bir rakam vermeyeyim ama çok değişiyor. Fakat şunu söyleyebilirim, perakende sektör ortalamasının çok altında... kaynak: hürriyet.com.tr

Rahmi Koç Röportajı

RAHMİ KOÇ’UN DÜNYA SEYYAHATİ YAKINDA BAŞLIYOR Deniz benim her şeyim! Rahmi M. Koç ile Nazenin IV’le katıldığı Setur Ege Yat Rallisi’nin son durağı Kos’ta röportaj yapma fırsatı bulduk. Her ne kadar Türkiye’nin en önemli iş adamlarından biri olarak bilinip tanınsa da, aslında onun en büyük özelliği bir “deniz tutkunu” olması. Selcen TANINMIŞ 15 Temmuz 2003. Ege Yat Rallisi’nin artık son druğında, Kos’tayız. İki gün sonra Kuşadası’na doğru yola çıkacağız. Rahmi Koç, NazeninIV’le rallide. Röportaj yapmaktan pek hoşlanmasa da konu deniz olunca hayır demiyor. Ancak Kos’ta buluşabiliyoruz. Nazenin IV’ün o muhteşem güvertesinde. Çocukluğundan beri denizin hayatında ayrı bir yeri olan Rahmi Koç bugün 73 yaşında. Yaklaşık 20 yıldır hayalini kurduğu dünya seyahatini ise bir yıl sonra gerçekleştirmek için hazırlıklara başladığını anlatıyor sohbetimiz sırasında. Denizden bahsederken, gözlerinin mavisi başka parlıyor. İnsanın damarlarına bir defa deniz suyu girdi mi kolay kolay çıkmaz derler… İşte O bunun en iyi orneği. Haftasonu: Denizi çok sevdiğinizi artık herkes biliyor. Peki bu tutkunuz nereden geliyor, ne kadar eskiye dayanıyor? Rahmi Koç: Biz Ankara ailesiyiz. Orada deniz falan yok biliyorsunuz. Ankara’nın yegane denizi Çubuk Barajı’ydı. Oraya da sadece piknik için gidilirdi. Biz doğmadan evvel de anamız-babamız her sene İstanbul’a gelir, Boğaz’da iki ay otururlarmış. Gözümüzü Boğaz’da açtık. Ben ailenin tek erkek evladı olduğum için, annem “oğluma bir şey olur” diye bizi neredeyse denize sokmazdı. Üzerimize çok titredi. Zannediyorum benim merakım bundan geliyor. Oğlumuz boğulacak diye sandal alıınmadı, motor alınmadı. Annem Kapalıçarşı’ya giderken, ne olur ne olmaz diye beni de yanında sürüklerdi, antika merakım da oradan geldi. Tuvalete girerdim, “oğlum nerede?” diye beni arardı. Küçükken muhakkak o yıkardı beni, kimseye bırakmazdı. Arada da dayak yerdim, sabunluyken elinden kaçtığım için. Deniz merakım böyle başladı işte. Bizim yanımızda Sabih Bey otururdu, dalyan kayıkları vardı, ziftli büyük 12 metrelik kayıklar. Onların içine biner, balık tutardık. Haftasonu:Annenizin bu korkusu size de geçebilir ve denizden soğuyabilirdiniz ama neyse ki ters etki yapmış… R.K: Evet öyle de olabilirdi ama bu kadar engellenince insan üstüne gidiyor bu işin. Haftasonu: Peki ilk teknenizi ne zaman aldınız? R.K: İlk olarak küçük ahşap bir tekne yaptırdım. Ve 50 beygirlik dıştan takma motor aldım. Bir Rum usta vardı, Telemak Usta, dıştan takmaları o yapardı. Neredeyse teknenin maliyetine eşit bir parayı motoru taktırmaya ödemiştim. O zaman bile, kocaman adam olmuştum, 18 yaşındaydım ama annem yine de merak ediyordu. Ondan sonra tekneleri yavaş yavaş büyüttük, bu hale geldik. Haftasonu: İlk motor aldınız ama sizin için yelkenli teknenin yeri başka… R.K: Benim için yelkenli önemli, onu da şöyle izah edeyim size. Büyükdere’de öğleden sonraları tatlı bir meltem gibi, hafif poyraz bir rüzgar çıkardı. Birkaç ev ötede Geseryanlar otururdu. Onların Sergio ve Rene diye iki oğulları vardı, müthiş denizcilerdi . Bir dingileri vardı. Beni de o dingiye alırlar beraber yelken yapardık. Bir de şarpi grubu vardı, onlarla da gezerdik. Oradaki en büyük marifet de karaya en yakın gelip, tramola atıp dönmekti. Bir gün o kadar yakın geldik ki salma karaya saplandı. Salmayı çekince de hepimiz denize döküldük. Haftasonu: Yelken yaparken ne hissediyorsunuz? O anki duygularınızı merak ediyorum. R.K: Tabiatla, akıntıyla mücadele ediyorsunuz. Boğaz ya o tarafa, ya bu tarafa akar. Bazen akıntı o kadar kuvvetli olur ki rüzgarın gücü tekneyi yukarı doğru tırmandıramaz, hep aynı yerde kalırsınız. Büyük gemiler Boğaz’dan daha sık geçmeye başlayınca yelken yapkmak tehlikeli bir hal aldı. Başka yerlere gitmek gerekti. Haftasonu: Yelken yarışlarına da katıldığınızı duymuştum. Hala fırsat bulunca katılıyor musunuz? R.K: Hayatımda yarışa bir iki defa, başkasının teknesiyle katıldım. Çünkü yarışta lüzümsuz yere stres geliyor. Ayrıca tekne de hırpalanıyor. O yüzden ben cruise’lara katılıyorum ama yarışlara katılmıyorum. Birkaç defa Necati Akçağlar’ın teknesiyle İstanbul-Kuşadası yarışına katıldık, hakikaten tekne hırpalanıyor. Haftasonu: Sevmiyor musunuz rekabete girmeyi? R.K: Ben mesela golf oynarken de müsabakaya girmem çünkü lüzümsuz yere stres oluyor insan. Kolestrolüm olduğu için de stresten uzak duruyorum. Lüzümsuz yere ne diye strese girelim, keyif almak varken. Haftasonu: Peki deniz sizin için bir hobi mi yoksa yaşam biçimi mi? R.K: Deniz benim her şeyim. İnsanın damarlarına bir defa deniz suyu girdi mi bir daha kolay kolay çıkmaz derler ya, gerçekten öyle. Ben denizde dinlendiğim kadar hiçbir yerde dinlenmiyorum. Bakın şu bir haftadır fevkalade iyi dinlendim. Bu arada bir gün İstanbul’a gitmem gerekti, çok strese girdik. Haftasonu: Ne kadar zaman ayırabiliyorsunuz denize? R.K: Maalesef şimdiye kadar çok vakit ayıramadım. Senede dört ya da beş hafta denize çıkabiliyorduk. Eskiden Nazenin I İstanbul’dayken her cuma akşamı çıkp, pazar akşamı dönerdik. Adalara, Tuzla’ya giderdik, dalardık. İstanbul’da denize girme faktörü kalkınca tekneler güneye hicret ettiler ve İstanbul’da denizcilik olarak fazla bir şey kalmadı. Fakat şimdi İstanbul’da da deniz yavaş yavaş temizleniyor, benim küçük bir teknem daha var, onunla çıkmayı planlıyorum. Haftasonu: O da yelkenli mi? R.K: O da yelkenli. 1925 yapımı bir William 5. Bu tekne sayılıdır. Bir Fransız’dan aldık, restore ettik. Müzenin malı, Kalamış’ta duruyor. Hafta sonları onunla çıkacağım inşallah. Haftasonu: Siz dalışla da ilgileniyor muydunuz? R.K: Eskiden dalardık, zıpkınla balık avlardık. Şimdi dalmıyorum, by-pass geçirdim, doktorlar dikkatli olmamı söylüyor. Zaten balık da kalmadı, ben azami 20 metreye dalıyorum ki, 20 metre kendi nefesinizle çıkabileceğiniz son noktadır. Ama 20 metrede İstanbul’un civarında balık yok artık. Haftasonu: Peki dünya seyahati projeniz ne durumda? R.K: Bu proje neredeyse 20 senedir kafamızda var. 65 yaşındayken, sekiz sene evvel yapacaktık ama bu senelere kaldı. İnşallah gelecek sene Nazenin IV ‘le çıkıyoruz. Artık iki, üç yıl buralarda olmayacağız. Bir çok yeri yelkenle gideceğimiz için acele etmeye ve strese gerek yok. Denizde zaman belli olmaz. Rahat rahat, beğendiğimiz yerlerde istediğimiz kadar kalmak istiyoruz. Haftasonu: Sürekli teknede olacaksınız değil mi? Yani arada bir İstanbul’a gelmek yok… R.K: Bunda limanlara tekneyi gönderip de oraya uçakla gideyim yok. Ben Türkiye’ye geldiğim zaman (gelmem gerektiğinde) tekne o limanda bir iki gün bekleyecek, ben geldikten sonra hareket edecek. Haftasonu: Rotayı belirlediniz mi? R.K: Daima batıya doğru gideceğiz. Haftasonu: Bugüne kadar sahip olduğunuz tekneler arasında hangisini daha çok seviyorsunuz? R.K: Nazenin I… Hala duruyor zaten ve küçük oğlum Ali kullanıyor. Ömer’in pek ilgisi yok, o başkalarının teknesine, daha rahat teknelere biner, indiği zaman da işi biter. Mustafa’nın da kendi teknesi var. Nazenin I, ilk göz ağrımız, hakiki denizci tekne o. Gözümüzü onda açtık., 19 77’de indirmiştik denize. Nazenin II’yi 1986’da aldık. Nazenin III’ü 1995 yılında yaptırdık. NazeninIV’ü de 1998 yılında aldık. Haftasonu: Peki TURMEPA ile hedeflediğiniz noktaya gelebildiniz mi? R.K: Hedeflediğimiz noktanın çok gerisindeyiz henüz. Turmepa denizi kirletmemenin uyanıklığına, hassasiyetine miletin uyanmasını, eğitilmesini hedefliyor. Bu zaman alacak bir şey. Gelecek sene onuncu yılı olacak. Ben 35 senelik bir hedef koydum. İlk okul öğretmenlerini eğittik önce. Onların vasıtasıyla da deniz kenarındaki ilk okul öğrencileri eğitiliyor, kitaplar bastırdık. Haftasonu: Onuncu yıl için özel bir proje var mı? R.K: Büyük bir balomuz olacak. Daha üzerinde çalışılıyor. Haftasonu: Marina sektörüne girmenizde, sizin deniz tutkunuzun payı var değil mi? R.K: Tabii ki! Benim zorumla girdiler bu sektöre. Şimdi anladılar ki, bu iyi bir iş çünkü herkes kendi yatağını kendi getiriyor. Siz otel yapmak mecburiyetinde değilsiniz. Ayrıca marinacılıkta kar marjları bugün otelcilikte olandan daha fazla ve daha medeni. Umumiyetle ecnebilerle temas ediyorsunuz, onlara servis veriyorsunuz, güzel yatları görüyorsunuz. Marinacılık Türkiye’nin çok geri kaldığı bir sektördür. Ben onu ilerletmek istiyorum. Biz bu sektöre girdikten sonra, diğer büyük kuruluşların da Doğuş, Kamhi ve Narin gibi, ilgisi bu sektöre kaydı. Büyük grupların bu sektöre girmesini istiyorum. Haftasonu: Ama Türkiye’deki yat kapasitesi de çok az. R.K: Türkiye’de küçük gemi ve yatçılık sektörü de ilerliyor. Önceki hükümetin aldığı kararlar caydırıcı nitelikteydi. İthal edeceğiniz malzemenin gümrüklenmesi, memlekete girerken uygulanan formaliteler gibi. Bunlar yatçılığı büyük ölçüde etkiledi. Bir de geçmiş bir tarihte, bütün spor federasyon temsilcileri Ankara’ya çağrıldı. Ama bizim yelken federasyonunu temsil eden arkadaş uyuya kalıp uçağı kaçırdığı için toplantıya giremedi. Onun için de, seneler senesi yelkencilik ithal ettiği malzeme için gümrük ödedi, diğer spor branşları ödemezken. Bunun düzeltilmesi on senede oldu ancak. Haftasonu: Siz yelkencilik adına bir şey yapmayı planlıyor musunuz? Mesela sporcu yetiştirmek ister misiniz? R.K: Sporcudan ziyade yat kaptanlığı ve yat mürettabatının yetiştirilmesi lazım Türkiye’de. Maalesef o bizde yok. Sigara içerler, tıraş olmazlar, müziği yüksek çalarlar, yandaki teknedeki kadına bakarlar, teknelerin çoğu marinada uzun süre kaldığı için tembelliğe alışırlar, çalışalım dediğin zaman yük gelir. Mesela yelken açalım dediğin zaman dünyanın sonu gelmiş gibi bakarlar size. Servis yapanlar servis yapmayı bilmezler. Daha bu sektörde 40 tekne ekmek yememiz gerek!

Ayşe Böhürler ile Ayşe Arman'ın Röportajı

Siz şeytan değilsiniz biz de melek değiliz


Yeni Şafak yazarı sosyolog Fatma Karabıyık Barbarosoğlu, Müslüman kesimde erkeklerin Sibel Can’dan etkilendiğini yazdı.

Bunun üzerine Sibel Can olayı doğruladı, daha doğrusu üzerine atladı, "Evet, onların rol modeliyim" dedi. O andan itibaren ortalıkta farklı bir kıpırdanma gözlendi. İtiraz edenler, destekleyenler, farklı tespitler ileri sürenler. Haliyle İslami kesimin kadın beğenisi konusunda sosyolojik tespitler kondu ortaya. Ben de gittim, fırsattan istifade her zaman ilgimi çeken bu konuyu Kanal 7’nin önde gelen yönetmenlerinden gazeteci Ayşe Böhürler’le (43) konuştum. Doğrusunu söylemek gerekirse, komplekssizliği, sorulara verdiği cevaplardaki rahatlığı, diken üstünde olmaması, çok hoşuma gitti. Her şeyi tartışabileceğimizi, konuşabileceğimizi gördüm. Ve bir kere daha anladım ki, genelleme yapmak doğru bir şey değil. Örtünenlerin hepsine türbanlı demek mümkün değil, hepsinin örtünme sebebi farklı: Kimisi babası yüzünden, kimisi kendi isteğiyle, kimisi çevre baskısı, kimisi geleneksel yaşam tarzı öyle gerektirdiği için. Tek ve toptan açıklamalara karşı Ayşe Böhürler. Müslüman erkeklerin tercihleri konusunda da öyle düşünüyor. Sınıflandırmayı "Bazı erkekler" diye yapmayı tercih ediyor. Akıllı kadın. Ben de ona hak veriyorum...

Öykünüz nerede ne zaman başladı?

- Ailem Nevşehir Ürgüplü, ben Kayseri doğumluyum. İlkokuldan sonra İstanbul’a geldim. Erenköy Kız Lisesi’ni bitirdim. İstanbul Üniversitesi’nde gazetecilik okudum. Evlendim, çocuklarım oldu. 11 yıldır Kanal 7’de yönetmenlik yapıyorum. AKP Merkez Karar Yürütme Kurulu üyesiyim.

Ne zaman örtündünüz?

- 21 yaşında. Üniversiteyi yeni bitirmiştim.

Bir gün, öyle ansızın mı?..

- Sayılmaz. Başörtüsü konusunda, daha önce de gelgitlerim olmuştu. Lise 1’de de örtünmeyi denedim. Beceremedim. O zamanlar örtü, çok marjinal bir şeydi. Kimse örtmüyordu başını. Herkes yazlığa gidiyor, ben sap gibi kalıyordum. Zaten reaksiyoner bir karardı. Vazgeçtim. Ama üniversiteyi bitince, tekrar bir hamle yaptım.

Anneniz?

- Annem, örtülü bir Anadolu kadını. Ama örtüyü teşvik eden birisi asla değildi. Zaten ailem, itiraz etti. Abilerim çalışma hayatım ve geleceğim açısından, bu kararın beni çok zorlayacağını söyledi.

İnsan neden örtünmeyi ister ya da siz neden istediniz?

- Bu sizin eğiliminiz, arayışlarınız. Biz 12 Eylül öncesi çocuklarıyız, hepimizde var bu: Bir yere tutunmak, sorularımıza cevap bulmak...

Eşiniz?

- Eşimin bu işle alakası yok. O zaten dini kökenli birisi değildi. Kendisi Marksist kökenlidir. Ama 12 Eylül sonrası, onun da bir dindarlaşma süreci oldu. "Biz bunu kendimize bir hayat tarzı olarak seçelim" dedik, "Daha İslami, daha dindar bir hayat tarzı." Marksist de olabilirdim, dindar olmayı seçtim. Eşim içki içerdi, o içkiyi bıraktı; ben de örtündüm...

21 yıl başı açık dolaşmak, sonra kapanmak... Bu nasıl bir şeydir?

- Zor bir şeydir. Bir kere, insanın alışkanlıklarından vazgeçmesi zor. Başörtüsü taktığınız anda kıyafetleriniz bile, ister istemez başkalaşıyor. Mesela örtündüktün sonra, fark ettim ki gardırobum pantolon dolu, oysa etek giymem gerekiyor. Yeni bir tarz oluşturmak hiç kolay değil. İnsan bocalıyor. Fakat an geliyor şöyle diyorsunuz, "Bu benim seçimim, ben daha dindar bir hayat seçiyorum..."

"Dindar bir hayat tarzı"yla tam olarak neyi kastediyorsunuz?

- Günlük hayatınızı namazlarınıza göre planlıyorsunuz. İnsanlarla ilişkilerinizde daha itinalı oluyorsunuz. Ahlaki anlamda her şeye biraz daha dikkat ediyorsunuz...

Bütün bunlar örtünmeden yapılamıyor mu?

- Yapılır. Nitekim, yapılıyor da. Ama örtü, sizi bir anlamda tamamlayan şey gibi...

İsterseniz vazgeçebilir misiniz?

- Elbette. Ama ben bunun dinin bir emri olduğunu düşündüğüm için vazgeçmek istemiyorum.

GÖNÜLLÜ BAŞTAN ÇIKIŞ

21 yıl sonra hayatınızda ne tür değişiklikler oldu?

- Nereden başlayayım ki anlatmaya? İçkili restoranlara gitmemeye başladım. Bikinili, mayolu denize giremez oldum.

Şimdi nasıl giriyorsunuz?

- Çok nadiren giriyorum. Hatta hiç girmiyorum.

Bu, size tuhaf gelmiyor mu?

- Geliyor. Ama yapacak bir şey yok. Ben bir tercih kullandım. Gerekirse denizden mahrum kalırım.

Elbiseyle girmek...

- Yok, o bana göre değil. Özel havuzumuz da olmadığına göre, yüzme kavramı hayatımdan tamamen çıktı. Önceleri rüyamda yüzdüğümü filan görüyordum. Şimdi o da kalmadı.

Başka?

- Önceden gece kulübü olmasa bile, müzikli yerlere giderdim, şimdi gidemiyorum. Örtülü biriyseniz, o tür ortamlar size hitap etmiyor.

Desenize, insanı birdenbire yaşlandıran bir şey!

- Alakası yok. Kendinize başka tür mutluluk kaynakları buluyorsunuz...

Peki, erkeklerin bakışı değişiyor mu?

- Evet, erkeklerin size bakacağı bir formdan kendinizi çıkarmış oluyorsunuz.

Bu, üzücü olsa gerek...

- Tam tersine. Onlarla birlikte çalışıyorsunuz, tartışıyorsunuz, konuşuyorsunuz ama aranıza daha bir mesafe girmiş oluyor.

Artık arzu nesnesi olmaktan çıkıyorsunuz.

- Elbette.

Bir kadın bunu nasıl ister, hiç anlamıyorum! Hepimiz karşı cins tarafından beğenilmek isteriz...

- Bir dine inanıyorsanız, o dinin kurallarına ve ilkelerine de inanıyorsunuz. Allah öyle emretmiş. Ben olaya böyle bakıyorum. Benimki gönüllü bir baştan çıkış...

Bir kadın örtülü olabilir, buna rağmen kocası dışında başka erkekler onu arzulayabilir, o zaman ne olacak?

- Bu tür şeyler tarih boyunca olmuştur, olacaktır da. Ama tekrar ediyorum ben Allah’a ve onun getirdiği dinin ilkelerine inanıyorum ve onu uyguluyorum. Ve şunu karşıyım: Hem örtünüp hem de kendini çok beğendirecek hale getirmek. Çünkü örtünmenin mantığıyla zıt. Ama bu sizin görünümünüzü önemsememeniz, çirkin olmanız anlamına gelmiyor. Benim de estetik kaygılarım var. Yine de "Herkes bana baksın" gibisinden pembe bir başörtüsü takmam...

YATARKEN DE BAŞINIZI ÖRTÜYOR MUSUNUZ?

Batılı gazeteciler, size en çok ne soruyor?

- "Yatarken de başınızı örtüyor musunuz?"

Siz ne diyorsunuz?

- Ne diyeyim, gülüyorum ve "Hayır!" diyorum. Bu soru sekmez, hep sorarlar. Geçenlerde RTL röportaja gelmişti, canlı yayın yapıyoruz, reji masasının oradayız. Muhabir, birden en ciddi haliyle şu soruyu sormasın mı: "Başörtüyle nasıl reji yapıyorsunuz?" O zaman da kahkaha attım. Örtü, başımıza yapışmış bir şey değil ki. Dahası reji ve montaj yapmakla başörtüsü ne alaka...

TELEVOLE’YE KARŞI GIYBET FOREVER

Dindar kesimde bir "Sibel Can merakı" tespiti oldu. Siz bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

- Türkiye’de bin bir çeşit erkek var. Hepsinin farklı tercihleri var, elbette Sibel Can tipinde etine dolgun kadınları beğenenler de olacaktır. Ben bunda bir tuhaflık görmüyorum. Tuhaflık, "Dindar insanlar, mükemmel olmak zorundadır" beklentisi. Böyle bir şey yok...

Yani dindar-mindar, erkek, erkektir öyle mi?

- Tabii ki öyle. Biz sadece dindar erkeklerin, zaaflarıyla, hatalarıyla uğraştıklarını ve daha ahlaklı olduklarını düşünüyoruz...

Hoppala!

- Peki umuyoruz diyelim! Gerçekten öyleler mi bilmiyoruz.

Dindar kesim, televole kültürünü neden reddetmiyor?

- Çünkü eğlenceli. Gıybet Forever. Gıybet diye bir tanım var biliyorsunuz...

Hayır bilmiyorum, nedir o?

- Dedikodunun biraz daha dini tanımı. Dini olarak birisini çekiştirmek haram. Ahlaki olarak da yasaklanmış bir şey. Ama herkes sever. Biz de Televole’lere rakip olarak "Gıybet Forever" isimli bir program yapalım diye espri yapıyorduk. İronik bir şey tabii. "Yeşil sosyete" diye bir tanımlama vardır ya, bizim kesimin sosyetesi, işte onların bilinmeyen özel hayatlarını ekrana getirmek. Evde yemek yapıyorlar mı filan. Hatta demosunu bile hazırladım. Ama tehlikeli bulundu...

Yani dindar insanlar da dedikodu sever...

- Ee onlar da insan, sevmezler mi? Bütün hatalar, zaaflar onların da başında var. Sizde olan her şey, bizde de var. Siz şeytan değilsiniz biz de melek değiliz! "Her dindar ahlaklıdır" diye bir iddiada bulunamayız. Şöyle problemler var: Anne baba bilinçli bir seçimle, dini bir hayat seçmiş diyelim. Bu, çocukları da seçecek anlamına gelmiyor. Çocuklar örtünmek istemiyor. Aile ise onları zorluyor. Bu da çeşitli sorunlara yol açıyor...

Demek dindar kesimdeki "sapma" lens takıp Sibel Can’a benzemekten ibaret değil...

- Değil tabii.

Sosyete merakı, marka merakı, kürtaj...

- Bu tür şeyler de yok değil. İnsanın başörtülü olması, zaaflarına engel değil ki. Başının örtülü olması, ahlaklı olmasının tek göstergesi de değil. Biz olsun istiyoruz o ayrı...

Evli bir adamla imam nikahı kıyarak sevişmek, Allah’ı kandırmak değil mi?

- Elbette. Kendinizle çelişirsiniz. En büyük zararı kendinize verirsiniz.

Ee peki neden herkes sizin gibi çıkıp söylemiyor, "Bunlar da bizim ikiyüzlülüklerimiz" demiyor?

- İslami kesim, özellikle kadın meselesinde özeleştiri yapmaya kendini kapatmış. Bunun kendisine zarar vereceğini düşünüyor. Ben öyle düşünmüyorum.

Şöyle kızlar görüyorum, itiraz ettiğim için değil, tespit olarak söylüyorum: Başlarında örtüler var ama kolları açık, bacaklar açık, çorap yok. Eve giderken muhtemelen üzerlerine bir hırka alıp kollarını örtüyorlar....

- Başörtüsü içsel bir şey, inanmadan örtünemezsiniz. Bu bir bilinç hali. Bu sözünü ettiğiniz gençler, göçle birlikte Anadolu’dan gelen ailelerin kızları. Aileler, kızların namusunu korumak için başörtüsü takmalarını talep ediyor. Bunun tabii dinle alakası olmadığı gibi namusla da yok...

Yani örtünmek, namus korumak için yeterli değil.

- Değil tabii. Ama bu, örtülüler namussuz demek değil.

Elbette. Ama örtüsüzler de namussuz demek değil!

- O da değil. Biz sadece örtülülerin daha namuslu olmalarını bekleriz...

Biz de herkesin namuslu olmasını bekleriz! "Örtülülerin daha namuslu olmasını bekleriz" derken, üstünlük taslıyormuşsunuz gibi duruyor...

- Yok hayır. Benim iman olarak, inanç olarak, kapalı insanlara yeğleyeceğim bir sürü başı açık arkadaşım var....

KOCAMLA FLÖRT EDEREK EVLENDİM

Kocanızla flört ettiniz mi?

- Elbette ettim. Ondan sonra evlendim.

Çocuklarınızın nasıl evlenmesini istersiniz?

- Kendi hayat kurallarını kendileri koysunlar, diyeceğim bu. Ben onlara değerleri öğretiyorum. Ahlaklı insanlar olmalarını istiyorum. Yalan söylemeyen, insanları aldatmayan, hile yapmayan. Gerisi onlara kalmış. Örtünmeleri de gerekmiyor.

Bunda samimi misiniz?

- Samimiyim. Çünkü mutlu olmalarını istiyorum. İnsan, hayatta kendi tercih ettiği şeyleri yapmazsa mutlu olmaz. Bense onların, bağımsız ve mutlu karakterler olmalarını istiyorum.

YARIM YAMALAK DİNDAR

Sizde liberaller, tutucular, modernler, anti- modernler, ateistler var. Biz de dağınığız. Bir tarafta yarım yamalak dindarlar var, bir tarafta tasavvufi ekolleri benimseyenler var, bir tarafta benim gibi serseri serbest mayınlar var, bir tarafta birtakım cemaatlere mensup olanlar var, bir tarafta bütün bunlarla alakası olmayan sosyo ekonomik durum gereği dindar görünenler var. Bütün bu farklılar içinde, ortak bir şey bulmak çok mümkün değil. "Neysen o ol ve ortaya koy" gibi bir tanımı bu ülke için oluşturmak hiç kolay değil.

Fotoğraflar: Kutup DALGAKIRAN
Kaynak: Ayşe Arman

Cem Adrian ile Röportaj

"Ses tellerim normalin üç katı uzunluğunda"

Cem Adrian bir kafede falcılık yaparken, sesi Fazıl Say'ın dikkatini çekiyor ve üç gün içinde "özel öğrenci" statüsüyle Bilkent Üniversitesi'nde müzik eğitimine alınıyor. Adrian soprano, alto, tenor, bariton, bas... Doktor ona diyor ki, "Senin ses tellerin normal insanlarınkinin üç katı uzunluğunda"

İlk defa keşke gazeteci değil de televizyoncu olsaydım diye düşünüyorum. Çünkü onun sesini dinletmek istiyorum. Çünkü o "şey"i nasıl yazacağımı bilmiyorum.
O, Fazıl Say'ın son keşfi. O hem soprano hem alto hem tenor hem bariton hem bas... Onun tek sesi yok. O "çok sesli" bir adam. Onun sesinin ne olduğunu bu işin profesörleri bile anlayamıyor. Ve Fazıl Say tutup bu çocuğu bir ses doktoruna götürüyor. Doktor ne mi diyor! "Bu çocuğun ses tellerinin uzunluğu normal insanınkinin üç katı!" diyor. Evet, aynen böyle diyor.
O bütün sesleriyle konuşup şarkı söyleyebiliyor. Bütün seslerinin içinde piyano dışındaki pek çok enstrüman da var: Kontrbas, trombon, trompet...
Adı Cem Adrian. 24 yaşında bir genç adam. Bu cuma bir de CD'si çıktı. Peki Fazıl Say, onu nasıl buluyor? Devamı da röportajda...

Hikayenizin bugüne kadar duyduklarımızdan ne farkı var?

Bilmiyorum.

Nasıl başlıyor peki?

Etiler'de bir kahvede fal bakıyorum. Eylül ayındayız. Devamlı fal baktığım bir müşterim var. Fazıl Say'ın arkadaşı. Müzisyen olmak istediğimi de biliyor. Kendi bestelerimden doldurduğum bir demoyu ona veriyorum. O da Fazıl Say'a götürüyor ve dinletiyor. Aynı gece telefonum çalıyor.

Saat, yer?

Evdeyim, akşam 8.00 civarı. İşten çıkmışım, evde dinleniyorum. Bilmediğim bir numara arıyor. Açıyorum. "Ben Fazıl" diyor. Sesinden tanıyorum. İnanılmaz bir heyecan. Fazıl Say beni arıyor! "Müziğini dinledim, yarın bir yemek yiyelim mi?" diyor. İnanamıyorum. O geceyi internette çalışarak geçiriyorum. Ya bana klasik müzikle ilgili bir şey sorarsa, kendisiyle ilgili bir şey sorarsa... Ertesi gün yemekte Fazıl Say karşımda.

Size ne diyor?

Bana, bu sesle müzik eğitimi alırsam bir dünya starı olabileceğimi söylüyor. Daha beni hiç dinlemeden üstelik. Sadece o demoyla. Sonra "Seni Ankara'da bazı hocalara dinletmek istiyorum" diyor. Üç gün sonra Ankara'dayım. Her şey çok hızlı gelişiyor. Bilkent Senfoni Orkestrası'nın şefi, ses uzmanı İbrahim Yazıcı'nın karşısındayım. Beni dinliyor. Fazıl Say'a "Çok kullandığı için yıpranmış ama böyle bir ses dünyaya bin yılda bir gelebilir" diyor. Beni Bilkent Üniversitesi Müzik ve Sahne Sanatları'na "özel öğrenci" statüsüyle alıyorlar. O güne kadar nota bile bilmiyorum.


"Ben tek başıma bir koroymuşum, öyle diyorlar"


Neymiş yani sesiniz? Bas mı, bariton mu, tenor mu?

Sesim bas, bariton, tenor, kontrtenor, alto, soprano... Hepsi benim sesim. Bir tek sesim yok benim. Zaten onlar da sesimde bir tuhaflık olduğunu fark ediyorlar ve beni İstanbul'da önemli bir ses doktoruna gönderiyorlar. Fazıl Say randevu alıyor benim için. Ve doktor şaşırıyor. Çünkü ses tellerimin normal insanınkinin üç katı uzunlukta olduğunu öğreniyoruz! Herkes çok şaşkın. Fazıl bey, İbrahim bey, doktor...

Ne kadar olması gerek ses tellerinin uzunluğunun?

Nomalde 1,5 santim civarında oluyormuş.

Ses tellerinizin normal bir insanın üç katı uzunluğunda olması ne anlama geliyor? Siz sakat mısınız, yoksa bu bir lütuf mu?

Aslında haklısınız. Sonuçta anormalite. Ama iyi bir anormallik tabii. Zararı yok, bana faydası var. Ama bir yandan da başka insanlara göre ses tellerim çok daha hassas. Çok dikkat etmem gerekiyor. Bir insan sesine değil, pek çok başka insanın sesine sahibim.

Tek başına bir koro musunuz siz?

Öyle diyorlar! "Hiç enstrümanım yoktu, o yüzden kayıt yaparken trompet oluyordum, sonra kontrbas oluyordum"

Siz ne zaman fark ediyorsunuz kendinizde bu sıra dışı durumu?

Sesimi mi? Sesimin herkesinkinden farklı olduğunu bilmiyorum aslında. Ama bir gün müzisyen olacağımı biliyorum. İlkokuldan beri. Belki 7-8 yaşlarından beri...

Nasıl?

7-8 yaşındayken derslerde, teneffüslerde kaset kapakları tasarlıyorum. O kadar eminim yani ileride müzisyen olup kaset çıkaracağıma. Sonra eve gidiyorum, evdeki teybe sesimi kaydediyorum. Besteler yapıyorum, şarkı söylüyorum. Bir gün keşfedileceğimden eminim. Biliyorum bunu.

Aileniz ne diyor bu durumunuza? Köyün delisi gözüyle mi bakıyorlar size?

Köyün değil de, evin delisi gibi belki. Ama onlar tam olarak farkında değil durumun. Yani benim müzisyen olmak istediğimi bilmiyorlar. Ama ben, söylemesem de biliyorum. Aklım fikrim müzikte. Madonna dinliyorum, Michael Jackson dinliyorum. Kendi bestelerimi yapıyorum.

Henüz ilkokuldayken mi?

Evet ve benim gibi birkaç arkadaşım daha var. Bulmuşum kendim gibi insanları yani. Hepimiz kaset kapaklarımızı tasarlıyoruz. Aramızda rekabet bile var. Sonra tabii yollar ayrılıyor. Herkes üniversite derdinde, ben üniversiteye gitmeyi bile düşünmüyorum. Çünkü müzisyen olacağım! Liseden sonra Edirne'de bir radyoda DJ olarak çalışmaya başlıyorum. Bu arada söylemiş miydim, ailemle Edirne'de yaşıyoruz.

Evet. Röportajdan önce...

DJ olmak tabii teknik imkanlarımı evdekine oranla artırıyor. İşim bittikten sonra stüdyoda kalıp ses kayıtlarımı yapıyorum. Kendi bestelerimi söylüyorum. Bu arada enstrüman olmadığı için enstrüman da ben oluyorum. Araya trompet mi girmesi gerek, trompet sesi çıkarıyorum. Kontrbas mı gerek, kontrbas oluyorum.

Bunun özel bir durum olduğunun farkında mısınız?

Hayır. O sesleri çıkarabilmemin özel bir durum olduğunun farkında değilim. Saf saf, sadece enstrüman olmadığı için, yani mecburen kendi sesimle kapatıyorum açıkları. Bana herkes bu sesleri çıkarabilirmiş gibi geliyor. Ama müziğimin iyi olduğunu biliyorum. İyi müzik yapıyorum ve biliyorum ki keşfedileceğim. Bu arada doldurduğum demoları İstanbul'daki ünlü müzik şirketlerine gönderiyorum.

Yanıt?

Olumsuz. Hepsi geri çeviriyor. "Teşekkür ederiz, ama biz sizin için ne yapabiliriz?" diyorlar. Yılmıyorum. Çünkü biliyorum. Sadece doğru yer olmadığı için olmuyor.

Hani şu müzik şirketlerini yıldıran tiplerden misiniz!

(Gülüyor) Biraz öyle oldu galiba. Olumsuz yanıt geliyor ama ben yenisini doldurup gönderiyorum.


"İstanbul'a geleli 1,5 yıl olmuştu, hâlâ fal bakıyordum"


İstanbul'a nasıl geliyorsunuz?

İstanbul'daki bir arkadaşım "Bu işleri yapacaksan, İstanbul'a gelmen gerek" diyor. Haklı. Kararımı veriyorum. İstanbul'dayım. Taksim'de bir ev tutuyorum. Bütün radyolara, müzik şirketlerine başvuruyorum. DJ olabilirim, cingıllar hazırlayabilirim. Ama iş yok! 17 gün sonunda İstanbul'da tüm param bitmiş olarak kalıyorum. Fal baktığımı bilen bir arkadaşım Taksim'de bir kafede fal bakacak birilerini aradıklarını söylüyor ve işe başlıyorum. Artık falcıyım!

Müzik hayalleri bitiyor mu?

Bitmiyor ama iyice uzaklaşıyorum. Yalnız üç arkadaş Mystica diye bir grup kuruyoruz ve The Ritz-Carlton, Çırağan gibi otellerde dans ve müzik gösterisi yapıyoruz. Caz söylüyorum, rock söylüyorum... Gündüz fal bakıp gece de bazı partilerde sahneye çıkıyoruz. Bu arada Etiler'de bir kafeye geçiyorum yine falcı olarak. İstanbul'a geleli bir buçuk yıl olmuş. Biraz moralim bozulmaya başlıyor ama biliyorum yine de: Başaracağım. Veee...

Başladığınız yere dönüyorsunuz. Yani sizin hikayenizin gerçekten başladığı yere, doğru mu?

Evet. Sonunda o doğru yeri buluyorum. Ve Fazıl Say'a ulaşıyorum.


"İbo'ların döneminden olsaydım adım da Cem Çokses olurdu"


Albümünüz cuma günü piyasaya çıktı değil mi?

Evet. Ben de inanamıyorum. Hep söyledim, biliyordum bunu ama bu kadar hızlı gerçekleşeceğini tahmin etmezdim. İmaj Müzik'ten çıktı albümüm. "Ben Bu Şarkıyı Sana Yazdım" albümün adı. "Ben Bu Şarkıyı Sana Yazdım", Fazıl Say'ın o demoda dinlediği ve benimle tanışmak istemesine neden olan bestem. Ama albümde "Summertime", "Uzun İnce Bir Yol", "Kimler Geldi Kimler Geçti" de var. Diğerleri benim bestem. Ayrıca "Summertime"ın bir özelliği var. Fazıl Say'ın Bilkent konserinde yaptığımız canlı kayıttan alındı. Piyanoda Fazıl Say var. Onun dışındaki bütün sesleri ben çıkarıyorum. Yedi farklı sesim var o şarkıda.

Fazıl Say'ın Bilkent'teki konserine kot pantolon ve sabo terlikle çıkmışsınız. Zevksizlikten mi, sıra dışı olmak için mi?

(Gülüyor) Yok hayır. Onlar sabo değildi ama öyle görünmüş olabilir. Bence gayet şıktım. Ama benden başka herkes simsiyah giyinmişti. Benim dışımda Fazıl Say'ın diğer genç yetenekleri de vardı. Ben koyu renk bir pantolon, bordo ceket ve krem rengi ayakkabı giymiştim, ondan öyle algılandı galiba.

Gerçi görmedim ama kulağa pek şık gelmiyor tarifiniz!

Evet, kulağa hoş gelmiyor farkındayım ama görseniz beğenirsiniz bence.

Peki. Ben bestenizi dinledim ama tanımlayamıyorum. Yaptığınız müziğin türü ne?

Etnik-caz, etnik-pop belki. Nasıl tanımlayabilirim, ben de bilmiyorum.

Bu arada soyadınızın anlamı nedir?

Kendi seçimim. Eğer bir soydan söz ediyorsak bu geldiğim yer olmalı diye düşündüm. Edirneli olduğum için de Adrianapolis'e gönderme yaptım. Adrianapolis'in Adrian'ını aldım. İbrahim Tatlıses'lerin döneminden olsaydım Cem Çokses olurdum herhalde